پیشگامان نانو مواد ایران

فناوری نانو یکی از حوزه‌ های کلیدی در نقشه راه توسعه علمی و صنعتی ایران محسوب می‌شود. در دهه‌ های اخیر، ایران با سرمایه‌ گذاری‌ های هدفمند در این زمینه، توانسته است جایگاه مهمی در تولید علم و محصول در حوزه نانو مواد کسب کند. این دستاوردها مدیون تلاش‌ های بی‌ وقفه پژوهشگران، دانشگاه‌ها و مراکز صنعتی است که در بخش‌ های مختلف این فناوری فعال هستند.

 زیرساخت‌ های ملی و نقش ستاد توسعه فناوری نانو

پایه گذاری رشد نانو در ایران به شکل‌گیری ساختارهای سازمانی متمرکز بازمی‌گردد. ستاد توسعه فناوری نانو به عنوان متولی اصلی این حوزه، نقشی کلیدی در هماهنگی فعالیت‌ های پژوهشی، حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان و تجاری‌ سازی دستاوردهای آزمایشگاهی ایفا کرده است. این ستاد با تدوین نقشه راه ملی و تأمین منابع مالی، زمینه را برای فعالیت‌های گسترده در دانشگاه‌های برتر و مراکز تحقیقاتی فراهم آورد.

فعالیت‌های این نهاد موجب شده است که ایران به سرعت در رتبه بندی های جهانی تولید مقالات نانو در جایگاه‌ های بالا قرار گیرد و زیرساخت‌های لازم برای توسعه کارگاه‌ها و آزمایشگاه‌های تخصصی در سراسر کشور فراهم شود.

 پیشتازان دانشگاهی و مراکز تحقیقاتی تخصصی

بخش بزرگی از پیشگامی در نانو مواد ایران متعلق به دانشگاه‌ها و مؤسسات تحقیقاتی درجه یک کشور است. دانشگاه‌ هایی مانند دانشگاه صنعتی شریف، دانشگاه تهران، دانشگاه تربیت مدرس و دانشگاه علم و صنعت ایران، با ایجاد دانشکده‌ها و پژوهشکده‌های تخصصی نانو، به تربیت نیروی انسانی متخصص و انجام تحقیقات بنیادی پرداخته‌اند.

این مراکز، کانون اصلی تولید نانو مواد نو ظهور هستند. تمرکز ویژه‌ای بر روی سنتز و شناسایی نانو مواد کربنی، نانو کامپوزیت‌ها و نانو مواد کاربردی در کاتالیز و محیط زیست وجود دارد. این پژوهش‌ها اغلب به ثبت اختراعات و تولید دانش فنی در سطح بین‌المللی منجر شده‌اند.

تجاری سازی و شرکت‌ های دانش بنیان نانویی

پلی میان تحقیقات پایه و کاربرد های صنعتی، شرکت‌های دانش‌بنیان هستند. ایران دارای تعداد قابل توجهی شرکت فعال در زمینه تولید نانو مواد و محصولات مبتنی بر آن‌ها است. این شرکت‌ها موفق شده‌اند بسیاری از محصولات وارداتی را بومی‌سازی کرده و یا محصولات جدیدی را به بازار عرضه کنند.

تولید محلول های ضد خش و آبگریز برای شیشه و سطوح، رنگ‌ها و پوشش‌ های نانویی مقاوم در برابر خوردگی، و همچنین نانو جاذب‌ ها برای تصفیه آب از جمله موفقیت‌ های تجاری در این بخش هستند. این شرکت‌ها با تکیه بر دانش بومی، توانسته‌اند نیاز صنایع مختلف از جمله نفت، گاز، پتروشیمی، ساختمان و پزشکی را پوشش دهند.

دستاورد های کلیدی در نانو مواد کاربردی

تمرکز پیشگامان ایرانی تنها بر روی تولید نانو مواد خام نیست، بلکه در کاربردهای پیشرفته نیز موفقیت‌های چشمگیری کسب شده است. در حوزه نانو کاتالیزورها، محققان ایرانی توانسته‌اند کاتالیزورهایی با کارایی بالا برای فرایند های شیمیایی تولید کنند که منجر به کاهش مصرف انرژی و افزایش بازده واکنش‌ها شده است.

علاوه بر این، در حوزه نانو مواد در پزشکی، فعالیت‌هایی در زمینه ساخت نانو حامل‌های دارویی و نانو مواد زیست‌ سازگار برای ایمپلنت‌ ها صورت گرفته است. همچنین، توسعه نانو مواد در حوزه محیط زیست، مانند استفاده از نانو مواد برای حذف آلاینده‌ها از پساب‌ها، نشان‌دهنده تعهد ملی به استفاده از این فناوری برای حل مشکلات زیست‌ محیطی است.

 آینده پژوهش و جهت‌ گیری‌ های نوین

آینده نانو مواد ایران به سمت تولید محصولات با ارزش افزوده بالاتر و حرکت به سوی نانو مواد هوشمند و چند منظوره متمرکز خواهد شد. تمرکز فزاینده ای بر روی نانو سنسور های پیشرفته، نانو مواد برای ذخیره‌ سازی انرژی (مانند باتری‌ها) و نانو کامپوزیت‌ های سبک برای صنایع هوافضا و خودرو دیده می‌شود. با تداوم حمایت از پژوهش‌ های میان رشته‌ای و تسهیل ارتباط صنعت و دانشگاه، انتظار می‌رود جایگاه ایران در میان قدرت های برتر جهانی نانو مواد بیش از پیش تثبیت شود.